Ontwaakt de wereld?
Voor velen te laat maar misschien op tijd voor de volgende catastrofe.
Terwijl de ballonnen met explosieven uit Gaza de wereldleiders begeleiden naar Jeruzalem, en de roep op de tempelberg vanuit de Al-Aqsa schalt: “Jeruzalem wordt binnenkort de hoofdstad van het kalifaat,” arriveren koningen, presidenten, premiers en andere hooggeplaatste leiders, uit 49 verschillende landen, om het ‘Wereld Holocaust Forum’ in Jeruzalem bij te wonen. Het grootste evenement sinds de oprichting van de staat, ter gelegenheid van het 75ste jaar, sinds de bevrijding van Auschwitz.
“Herdenking van de Holocaust en bestrijding van het Antisemitisme.”
In december 2019, tijdens onze muzikale lunch met bijna 100 Holocaust overlevenden, stond ik oog in oog met een 89 jarige Shoa overlevende uit Jeruzalem. ‘Kan ik even met je praten,’ vroeg hij en stelde zich aan mij voor als Yosef Kleiman. Een open man, maar met een enorme drang, om over zijn leven in Auschwitz te praten. Helaas kon ik niet lang met hem in gesprek zijn, maar aan het eind er van, drukte hij mij een krantenartikel in de hand en eindigde met de woorden: ”Een wonder dat ik hier ben, Ik was getuige tijdens het proces voor Adolf Eichmann.”
Ik vroeg hem nog snel: ‘Mag ik het verhaal door vertellen?’
“Het was de vooravond van Jom Kipoer (de Grote Verzoendag) in 1944 in het vernietigingskamp Auschwitz, dat Yosef met zijn broer oog in oog stonden met de nazi arts Mengele – bijgenaamd de Engel des Doods. Juist voor de ‘viering’ van de heiligste Joodse feestdag wilden de nazi’s nog een ronde doen om zoveel mogelijk mensen de dood in te sturen. De beide broers werden geselecteerd, en stonden met tweeduizend tienerjongens in een rij op een oud voetbalveld te wachten op inspectie. Een houten plank werd aan een doelpaal genageld en de jongens moesten er onderdoor lopen. Degenen die lang genoeg waren om de plank te bereiken, werden aan het werk gestuurd, degenen die dat niet waren, werden gedood.
Op 14-jarige leeftijd wist Yosef dat hij niet lang genoeg was. Zijn broer, twee jaar ouder, fluisterde tegen hem: “Je moet iets doen!” In wanhoop legde Kleiman keien in zijn schoenen om zichzelf groter te maken, maar hij kon niet lopen vanwege de pijn. Zijn broer gaf hem uiteindelijk zijn pet, hij verscheurde die en plaatste die op de stenen om de pijn te verzachten.
De wanhopige pogingen waren niet succesvol. Yosef was nog steeds niet lang genoeg, dus toen Dr. Mengele zich omkeerde, sloop hij gauw in de lijn die al was gepasseerd. Hij was echter niet de enige jongen die dit deed. Toen Mengele merkte dat de lijn ongewoon lang werd, beval hij dat deze opnieuw moest worden gecontroleerd. Terug in zijn oorspronkelijke lijn werd hij geconfronteerd met de dood totdat Mengele, boos en moe, het sorteren stopte. Yosef was voorlopig weer veilig. Duizend andere jongens werden wel naar de gaskamer gestuurd.
Sukkot (het Loofhuttenfeest) naderde snel, wat weer een ‘viering’ betekende. De jongens wisten dat ze moesten ontsnappen of sterven. Toen een werkgroep van 1500 mannen naar Dachau in Duitsland werd gestuurd, wisten tien jongens, waar onder Kleiman en zijn broer, zich te midden van hen te verbergen en ontsnapten uit Auschwitz.
Zeven maanden later, op 27 april 1945, bevrijdde de VS het werkkamp Dachau. Kleiman en zijn broer waren vrij. Een Joods-Amerikaanse soldaat gaf Kleiman een shirt en zei: “Mijn zoon, voor jou is de oorlog voorbij. Laat me je kleden als een normaal persoon.”
De oorlog was voorbij, maar Kleimans reis niet. Ze probeerden te emigreren naar Israël, wat toen nog het Britse mandaat Palestina was. Na een jaar in een vluchtelingenkamp in Italië te hebben gezeten, gingen ze aan boord van een kleine illegale immigratieboot Ha’apala (Four Freedoms). Ze zeilden 11 dagen lang, “volgepakt als sardientjes” en werden met slechts één veldfles per dag gerantsoeneerd – om vervolgens door de Britten te worden tegen gehouden. Ze konden de kust van het Beloofde Land in de verte zien, maar de broertjes gingen richting Cyprus en werden daar zes maanden opgesloten in een kamp. Toen ze uiteindelijk in Palestina kwamen, werden ze opnieuw door de Britten gevangen gezet in het gevangenkamp Atlit. Na een maand werden ze bevrijdt om een nieuw leven te beginnen.
Yosef Kleiman woont in Jeruzalem samen met zijn vrouw Chaya – ook een overlevende van de Holocaust – die als peuter uit een Hongaars getto werd gesmokkeld. Ze hebben kinderen en kleinkinderen. Samen waren ze aanwezig op onze muzikale lunch.
Wat zou het toch geweldig zijn de vele kerkelijke leiders, pastoors, dominees, voorgangers en leiders te verwelkomen, zodat er eindelijk eens verootmoediging zou zijn vanwege onze schuld naar Israel toe. Ik weet zeker dat daarna alle kerken niet meer zullen leeglopen maar zullen opbloeien.